Krzesło – jednoosobowy mebel do siedzenia z oparciem, przeważnie o konstrukcji szkieletowej. Bywa z podłokietnikami lub bez. Jeden z najstarszych i najpopularniejszych mebli. Trudno wyobrazić sobie dom lub mieszkanie bez krzeseł. Krzesło to najbardziej oczywiste skojarzenie, jakie przychodzi nam do głowy na hasło „mebel”. W sztuce jest równie pospolite, jak w życiu. Także dizajnerzy bardzo często biorą je na swój warsztat. Jakie przesłania niesie i jakie idee ucieleśnia ten mebel, że tak często inspiruje artystów?
Maison Martin Margiela. Special installation. Paris. Źródło: historyofourworld.wordpress.com
Najczęściej eksploatowany jest motyw pustego krzesła. Nie wymyślił go Clint Eastwood, który rozmawiał z krzesłem wyobrażającym Baracka Obamę podczas konwentu Republikanów w Tampa na Florydzie w 2012 roku. W tradycji chrześcijańskiej puste krzesło podczas kolacji wigilijnej symbolizuje oczekiwanie na nieznanego gościa. Jednak symbol pustego (wolnego?) krzesła ma jakieś 3800 lat i wymyślili go Żydzi. Od tego czasu przy stole Sederu, czyli kolacji na rozpoczęcie święta Paschy obchodzonego na pamiątkę wyjścia Żydów z niewoli egipskiej stoi zawsze jedno puste krzesło, a na stole pusty kieliszek. Krzesło i kieliszek czekają na pojawienie się proroka Eliasza, którego powrót zapowie nadejście Mesjasza i epoki porozumienia. Leopold Unger (Gazeta, 2010)
Puste krzesło w sztuce najbardziej kojarzy się z rustykalnym, żółtym krzesłem Vincenta van Gogha z leżącą fajką. Prostota krzesła odwołuje się do charakteru van Gogha i niektórzy interpretują ten obraz jako symboliczny autoportret artysty. Dopełnieniem Krzesła Vincenta z jego fajką jest Fotel Paula Gauguina, namalowany w tym samym czasie (1888-1889) obraz zgoła innego pustego krzesła. Oba obrazy interpretuje się jako symbol skomplikowanych relacji między malarzami, ich różnych upodobań, charakterów i gustów.
Vincent van Gogh. Dwa krzesła. 1888. Źródło: pl.wikipedia.org
Skąd się bierze fascynacja artystów pustymi krzesłami? W pierwszej chwili wydaje się, że puste krzesło to oczywisty symbol czyjejś nieobecności, pełnego nadziei oczekiwania na powrót lub nieodwracalnej utraty. Jednak zwykłe krzesło jest w stanie wzbudzić zainteresowanie tylko wtedy, gdy jest w jakimś sensie nie na miejscu, przestrzennie lub czasowo. Jego bycie nie na miejscu intryguje i przekształca pospolity obiekt w metaforę. Wtedy krzesło może stać się fizycznym przypomnieniem wszystkich ludzi, którzy żyli i bywali z nim w interakcji. Koncepcja krzesła jako serwera proxy dla obecności człowieka jest intrygująca. Dualizm bycia i nie-bycia, obecności i nieobecności w tym samym dziele. Dlatego Dwa krzesła należą do najczęściej analizowanych prac Van Gogha. Krzesła malowali oczywiście także inni wielcy malarze, na przykład Edouard Vuillard, Henri Matisse, Egon Schiele, Georges Braque, Pablo Picasso, Richard Diebenkorn, René Magritte, Gerhard Richter, a przede wszystkim David Hockney, który w latach 80. XX wieku namalował niezliczoną ilość krzeseł i foteli.
Henri Matisse. Krzesło z brzoskwiniami. 1916. Źródło: bloglovin.com
Henri Matisse. Szkic fotela. 1942. Źródło: alongtimealone.tumblr.com
Georges Braque. Krzesło. Źródło: the-athenaeum.org